Nội dung bài viết:
Giới thiệu
Coaching đã và đang trở thành một trong những phương pháp thúc đẩy phát triển cá nhân, đội nhóm và doanh nghiệp được ưa chuộng nhất trên toàn cầu. Tuy vậy, đằng sau sự lan tỏa mạnh mẽ ấy vẫn tồn tại không ít hiểu nhầm khiến nhiều lãnh đạo, quản lý áp dụng chưa đúng, dẫn đến kết quả chưa như kỳ vọng. Nếu bạn đang tìm kiếm một giải pháp phát triển đội ngũ hiệu quả, việc hiểu đúng về coaching chính là bước khởi đầu không thể bỏ qua. Bài viết này sẽ cùng bạn bóc tách những hiểu lầm phổ biến nhất về coaching, lý giải bản chất thực và chỉ ra đâu là con đường triển khai coaching đúng đắn, thực tiễn cho doanh nghiệp hiện đại.
Khám phá những hiểu lầm thường gặp về coaching và sự thật cần biết trong nhận thức độc giả
1. Phá Vỡ Ngộ Nhận: Coaching Không Chỉ Dành Cho Người Yếu Kém – Đối Tượng Hưởng Lợi Thực Sự Từ Coaching
Nhiều người vẫn hình dung coaching chỉ là chiếc “phao cứu sinh” cho những cá nhân đang gặp rắc rối, năng lực hạn chế hoặc vừa trải qua khủng hoảng. Tuy vậy, thực tế lại hoàn toàn ngược lại: trên 70% người tìm đến coaching thuộc nhóm đã có thành tựu nhất định, như lãnh đạo cấp cao hoặc nhân sự chủ chốt mong muốn bứt phá, vượt khỏi giới hạn hiện tại. Coaching không phải dành riêng cho người yếu, mà là bí quyết tăng tốc dành cho những kẻ không ngừng học hỏi, cải tiến và nuôi lớn tham vọng thành công.
Theo ghi nhận từ các tổ chức quốc tế, ngày càng nhiều doanh nghiệp đưa coaching thành một yếu tố của văn hóa phát triển, áp dụng cho mọi cấp bậc từ lãnh đạo, quản lý đến nhân viên tiềm năng. Việc phá bỏ suy nghĩ “chỉ ai yếu kém mới cần coach” giúp các tổ chức tận dụng tối đa nguồn lực con người, khuyến khích mỗi cá nhân khai mở tiềm năng sẵn có. Bất kỳ ai muốn phát triển bản thân, xác lập mục tiêu rõ ràng, chuyển đổi nghề nghiệp, nâng kỹ năng lãnh đạo hay đơn giản là chủ động làm mới quan điểm đều có thể hưởng lợi từ coaching.
Đặc biệt, trong môi trường kinh doanh liên tục đổi thay, coaching đã chứng tỏ hiệu quả khi hỗ trợ cả những cá nhân xuất sắc – những người có tư duy cầu tiến, sẵn sàng soi chiếu và vượt qua vùng an toàn. Sự đa dạng về hình thức coaching như Executive Coaching (cho lãnh đạo), Leadership Coaching (cho quản lý), Team/Group Coaching (cho đội nhóm), Career Coaching (định hướng nghề nghiệp)… càng cho thấy phạm vi ứng dụng không hề giới hạn trong một nhóm đối tượng cụ thể. Không chỉ là “điều trị” khủng hoảng, coaching còn là nền tảng giúp nhân sự vững vàng chinh phục những dấu mốc mới.
Với góc nhìn rõ ràng về đối tượng coaching, cá nhân và doanh nghiệp cần chủ động cập nhật kiến thức, tránh nhầm lẫn coaching với mentoring hoặc chỉ đạo. Tham khảo chuyên sâu về cách phân biệt các phương pháp này có thể truy cập bài phân tích về sự khác biệt giữa coaching, mentoring và training.
Để hiểu chuyên sâu hơn về các ngộ nhận phổ biến trong coaching, bạn đọc có thể xem thêm tại Leader As Coach.
2. Ranh giới độc đáo: Điểm khác biệt cốt lõi giữa coaching, mentoring và tư vấn mà nhiều người hay nhầm
Một trong những điểm dễ nhầm lẫn nhất về coaching là sự hòa trộn giữa các khái niệm coaching, mentoring và tư vấn (consulting). Nhiều người cho rằng coach là người đưa ra lời khuyên, chia sẻ kinh nghiệm, hoặc thậm chí “giải quyết hộ” vấn đề cho coachee – tương tự như vai trò của cố vấn hoặc nhà trị liệu. Tuy nhiên, bản chất thực sự của coaching lại đi theo một triết lý hoàn toàn khác biệt, khiến nó trở thành một phương pháp phát triển cá nhân và nghề nghiệp đỉnh cao, phù hợp cho mọi đối tượng, không bị giới hạn bởi thành tích hoặc vị trí xuất phát của người học.
Điều, khác biệt đầu tiên giữa coaching và mentoring chính là ở cách thức tiếp cận mục tiêu. Mentor thường truyền đạt chính trải nghiệm thực tế, đưa ra giải pháp dựa trên hiểu biết cá nhân để người nhận có thêm dẫn hướng. Trong khi đó, coaching tập trung vào quá trình hỏi – lắng nghe – khai mở để cá nhân tự nhận thức tiềm năng và giải pháp của mình. Coach không áp đặt hay vạch ra con đường có sẵn, mà dẫn dắt cuộc trò chuyện để coachee khám phá các rào cản, mục tiêu và phương án tối ưu sát với bản sắc cá nhân. Điều này giúp sự phát triển trở nên chủ động và bền vững hơn.
Bên cạnh đó, tư vấn (consulting) lại có xu hướng phân tích vấn đề rồi đề xuất cho khách hàng phương pháp tối ưu mà chuyên gia nhận định là hiệu quả. Coach thì ngược lại: họ tạo môi trường tin tưởng, thúc đẩy tư duy phản biện thông qua kỹ thuật đặt câu hỏi mạnh mẽ, đạt chuẩn mực đạo đức chuyên nghiệp theo các khuyến nghị của ICF. Qua đó, coachee không chỉ đạt được mục tiêu cụ thể mà còn học được cách tự chủ và cải thiện khả năng giải quyết vấn đề lâu dài.
Khác biệt này đặc biệt ý nghĩa trong môi trường doanh nghiệp: nếu mentoring phù hợp khi truyền đạt kỹ năng chuyên môn, thì coaching lại phát huy tối đa năng lực lãnh đạo, phát triển cá nhân và sáng tạo. Bằng việc phân biệt rõ ràng, doanh nghiệp và cá nhân sẽ lựa chọn phương pháp phù hợp, tránh “bấm nhầm công tắc”, từ đó tối ưu hóa hiệu quả chuyển đổi bản thân. Đọc thêm về chủ đề này tại so sánh coaching – mentoring – training trong phát triển nhân sự và bài phân tích chuyên sâu tại growmind.vn.
Khám phá những hiểu lầm thường gặp về coaching và sự thật cần biết trong nhận thức độc giả
1. Phân biệt rõ ràng giữa coaching, mentoring và therapy: Chìa khóa tránh nhầm lẫn trong phát triển con người
Trong bức tranh phát triển bản thân và tổ chức, không ít người vẫn nhầm lẫn giữa coaching với mentoring và therapy, dễ dẫn đến những ứng dụng sai lệch hoặc kết quả không như ý. Để nhận diện đúng, cần hiểu bản chất và giá trị riêng của từng phương pháp.
Mentoring (cố vấn) là cuộc đồng hành lâu dài giữa người nhiều kinh nghiệm (mentor) và người được hướng dẫn (mentee). Mentor chủ động chia sẻ kinh nghiệm, định hướng, đưa ra lời khuyên cụ thể dựa trên thực tiễn, hướng tới sự phát triển toàn diện về chuyên môn lẫn tư duy. Mối quan hệ này thường khá gần gũi, diễn ra trong thời gian dài, giúp mentee có thêm “kim chỉ nam” khi đối mặt những ngã rẽ nghề nghiệp.
Therapy (liệu pháp tâm lý) lại thuộc phạm trù sức khỏe tinh thần. Các nhà trị liệu (therapist) có chứng chỉ chuyên môn tiến hành phân tích sâu về quá khứ, giúp cá nhân vượt qua sang chấn, rối loạn, hoặc phục hồi cảm xúc. Therapy tập trung chữa lành tổn thương, không phải phát triển năng lực hiện tại hay hướng đến năng suất công việc.
Ngược lại, coaching là quá trình khai phá tiềm năng, thúc đẩy cá nhân/chuyên môn dựa trên mục tiêu rõ ràng, hiện hữu ở hiện tại và hướng tới tương lai. Coach không đưa ra lời khuyên hay áp đặt giải pháp, mà sử dụng kỹ thuật lắng nghe và đặt câu hỏi để mỗi coachee tự khám phá, định vị mục tiêu và cam kết hành động. Sự đồng hành này đặt trọng tâm vào việc “mở khóa” nội lực, phát triển kỹ năng mới, nâng cao năng suất và tạo động lực bền vững.
Những hiểu lầm phổ biến về coaching chủ yếu bắt nguồn từ việc đánh đồng quá trình này với tư vấn, mentoring hoặc therapy. Nhiều người kỳ vọng coach sẽ “gỡ rối” cảm xúc như therapist, hoặc đóng vai trò chỉ bảo như mentor, trong khi thực tế, coaching yêu cầu quy chuẩn và mục tiêu rất khác biệt.
Phân biệt rõ ràng các phương pháp này sẽ giúp cá nhân và doanh nghiệp chọn đúng công cụ phát triển, tránh lãng phí thời gian và nguồn lực. Để hiểu sâu hơn về sự khác biệt trong phát triển nhân lực, bạn có thể tham khảo bài viết về khác biệt giữa coaching, mentoring và training trong phát triển nhân sự. Tham khảo thêm tại nguồn tổng hợp quốc tế: maraschaer.com – Sự khác biệt giữa coaching, mentoring và therapy.
2. Đằng sau vai trò đồng hành: Tại sao coach không phải là chuyên gia tư vấn hay người quyết định thay bạn?
Một trong những định kiến phổ biến nhất về coaching là lẫn lộn vai trò của coach với tư vấn viên, mentor hoặc thậm chí “người sẽ làm thay, quyết định thay” cho bạn. Tuy nhiên, sự thật lại hoàn toàn ngược lại. Trong quá trình coaching thực sự, coach không đứng ở vị trí chuyên gia ngành nghề cũng như không đề xuất giải pháp sẵn có, càng không can thiệp vào quyết định cá nhân của coachee. Thay vào đó, coach là người đồng hành kiên nhẫn, giúp bạn nhìn rõ mục tiêu, khơi mở tiềm năng vốn đã tồn tại nhưng có thể chưa được khai phá đúng mức.
Khác biệt lớn nhất giữa coaching và consulting/mentoring thể hiện ở phương pháp tiếp cận. Trong khi chuyên gia tư vấn dựa vào kiến thức, kinh nghiệm bản thân để phân tích và đưa ra lời khuyên, coach chọn lắng nghe sâu, đặt những câu hỏi mở, và tạo không gian cho sự phản chiếu. Chính coachee mới là người chủ động khám phá bản thân, quyết định hướng đi phù hợp nhất – coach không bao giờ định hướng hay áp đặt bất kỳ đáp án mẫu nào. Nhiều nghiên cứu còn cho rằng sức mạnh của coaching đến từ việc xây dựng sự tự chủ, giúp cá nhân chịu trách nhiệm với cam kết của bản thân, thay vì ỷ lại vào hướng dẫn bên ngoài.
Cần phân biệt rạch ròi giữa coaching với các loại hình hỗ trợ khác như mentoring, consulting hay trị liệu tâm lý. Nếu bạn đang tìm kiếm lời khuyên hay kế hoạch mẫu từ một người đã trải nghiệm trước, mentoring hoặc consulting sẽ phù hợp hơn. Với những vấn đề về cảm xúc, tâm lý, therapy mới là lựa chọn đúng. Tuy vậy, khi đã sẵn sàng để chủ động khai phá nội lực, vượt giới hạn cũ và chịu trách nhiệm cho chính mình thì lựa chọn coaching sẽ giúp bạn xây dựng sự tự tin và bứt phá bền vững. Để biết thêm những khác biệt then chốt giữa các hình thức này, hãy khám phá phân tích chuyên sâu về coaching, mentoring và training trong phát triển nhân sự.
Bạn có thể tham khảo thêm nguồn thông tin từ Sophie Drechsler về sự khác biệt giữa coaching, mentoring, consulting và therapy để hiểu rõ hơn bản chất và vai trò thực sự của coach trong hành trình phát triển bản thân.
Những hiểu lầm thường gặp về coaching và sự thật cần biết trong quy trình và vai trò của coach
1. Bóc tách kỹ năng và quy trình coaching: Sự thật đằng sau chuẩn mực nghề nghiệp của coach chuyên nghiệp
Nhiều người hình dung coaching là những cuộc trò chuyện giản đơn, chỉ cần lắng nghe và động viên là đủ. Thực tế, coaching chuyên nghiệp dựa trên nền tảng những kỹ năng đặc thù và quy trình bài bản, đòi hỏi sự đào tạo khắt khe và tuân thủ tiêu chuẩn đạo đức. Việc nhầm lẫn coaching với mentoring hay tư vấn khiến không ít tổ chức, cá nhân áp dụng sai lệch, làm giảm hiệu quả huấn luyện hoặc thậm chí gây thất vọng cho người được hỗ trợ.
Điểm then chốt chính là sự khác biệt về vai trò. Một coach chuyên nghiệp không cung cấp lời giải hay chia sẻ kinh nghiệm cá nhân như mentor mà sử dụng kỹ năng lắng nghe tích cực, thấu hiểu sâu sắc và đặt câu hỏi mở để khai phóng tiềm năng của coachee. Kỹ năng đặt câu hỏi mạnh mẽ không chỉ dừng lại ở khơi gợi thông tin mà còn thúc đẩy coachee tự phản chiếu, nhận diện mục tiêu và hành động thực tế. Song song đó, phản hồi phải rõ ràng, đúng trọng tâm, giúp coachee điều chỉnh hành vi và nâng cao nhận thức trách nhiệm cá nhân.
Đào tạo bài bản là điều kiện không thể thiếu. Những coach chuyên nghiệp cần đáp ứng các yêu cầu về kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm thực tiễn do các tổ chức uy tín như ICF đề ra. Họ thường thông thạo mô hình GROW, SMART để cùng coachee chuyển hóa vấn đề thành các mục tiêu đo lường và bám sát tiến trình phát triển. Thực tế, coaching không “tốn thời gian” như nhiều lãnh đạo lo ngại nếu biết tích hợp hợp lý vào lịch trình công việc và tuân thủ quy trình thiết kế tương tác, phản hồi ngắn gọn mà hiệu quả.
Bên cạnh đó, sự linh hoạt về nội dung, khả năng kiểm tra thực tế và giữ ranh giới chuyên nghiệp là yếu tố giúp quá trình coaching thích nghi từng cá nhân, tránh nhầm lẫn với trị liệu tâm lý hay chỉ đạo mệnh lệnh. Chỉ khi hiểu và vận dụng đúng những giá trị cốt lõi này, các nhà quản lý hay nhân viên mới tối ưu hoá lợi ích từ coaching. Bạn đọc có thể tìm hiểu thêm về các kỹ thuật coaching cơ bản cho quản lý để làm rõ hơn sự khác biệt giữa coaching chuyên nghiệp và các phương pháp khác.
2. Vỡ mộng với kỳ vọng hiệu quả tức thời: Thực tế về tính định lượng và lộ trình hiệu quả của coaching trong doanh nghiệp
Nhiều nhà quản lý và tổ chức khi đầu tư vào coaching thường mang kỳ vọng đạt được “hiệu quả tức thời”, quyết liệt yêu cầu các con số đo lường định lượng rõ ràng ngay sau vài buổi thực hiện. Tuy nhiên, đây là một hiểu lầm rất phổ biến, dễ dẫn đến tâm lý thất vọng, chỉ trích hoặc sớm từ bỏ liệu trình khi chưa thấy “kết quả rõ rệt”. Thực tế, coaching là một quá trình phát triển con người có lộ trình rõ ràng, dựa trên sự chuyển hóa nội tâm, tư duy và hành vi chứ không đơn giản là phép toán cộng trừ số liệu. Điều này khác biệt hoàn toàn với các chương trình huấn luyện kỹ thuật hoặc đào tạo kỹ năng ngắn hạn, nơi mà kiến thức có thể chuyển giao nhanh và đo đếm ngay được bằng các bài Test, chỉ số KPIs.
Các nghiên cứu phối hợp giữa ICF và nhiều tổ chức quốc tế cho thấy, hơn 86% doanh nghiệp xác nhận coaching mang lại ROI rõ ràng, tuy nhiên tác động thường xuất hiện dần theo thời gian. Quá trình này đòi hỏi tối thiểu từ 6–18 tuần để cá nhân trải nghiệm, tự chiêm nghiệm và từng bước điều chỉnh hành vi, thái độ, năng lực. Những thay đổi sâu sắc như nâng cao năng lực, cải thiện mối quan hệ đội nhóm hay phát triển năng lực lãnh đạo hiếm khi nào có thể “thấy ngay” sau 1-2 buổi đầu tiên.
Coaching chuyên nghiệp đề cao quá trình đồng hành, đặt mục tiêu SMART phù hợp, xây dựng lộ trình phản hồi liên tục từng giai đoạn, đồng thời nhấn mạnh kết quả bền vững hơn là chỉ số tức thời. Các tiêu chuẩn như đánh giá phản hồi 360 độ hay khảo sát mức độ hài lòng, tự tin trong công việc thường phản ánh chính xác hơn về hiệu quả thực chất. Điều này cũng lý giải tại sao nhiều nhà quản lý từng thất bại khi vội vàng áp dụng coaching mà chưa làm rõ mục tiêu, kỳ vọng và không xây dựng đủ sự kiên nhẫn với tiến trình phát triển con người, dẫn đến việc lẫn lộn coaching với “chỉ huy trực tiếp” hoặc mong chờ kết quả kiểu “huấn luyện cấp tốc”.
Nếu muốn nâng cao hiệu quả coaching tại doanh nghiệp, nhà lãnh đạo và phòng nhân sự nên chú trọng thiết lập mục tiêu cụ thể, đồng thời xây dựng hệ thống theo dõi, phản hồi khoa học thay vì chạy theo hiệu ứng ngắn hạn. Bạn có thể tham khảo giải pháp đánh giá hiệu quả kỹ năng coaching bằng phản hồi 360 độ để ứng dụng thực tế hiệu quả hơn. Nguồn tham khảo: https://vcicoach.com/4-sai-lam-ve-coaching
Tư duy kết thúc
Sự phát triển bền vững của doanh nghiệp hiện đại không chỉ phụ thuộc vào công nghệ hay quy trình, mà còn nằm ở việc tối ưu hóa tiềm năng con người. Hiểu đúng về coaching, phân biệt rạch ròi với mentoring, consulting, therapy là điều kiện tiên quyết để lãnh đạo, quản lý và nhân sự tận dụng trọn vẹn sức mạnh khai vấn nội lực. Doanh nghiệp nào nhận diện sớm, xây dựng lộ trình coaching bài bản sẽ có lợi thế lớn trong hành trình chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và phát triển đội ngũ lãnh đạo kế cận. Hãy chọn cho mình con đường phát triển đúng đắn từ nền tảng coaching chuẩn mực, chuyên sâu.
Bạn đã sẵn sàng nâng cao hiệu suất và phát triển đội ngũ?
Yêu cầu tư vấn ngay để nhận chương trình đào tạo và lộ trình phát triển thói quen huấn luyện tại Coaching Skills For Manager.
Về chúng tôi
Coaching Skills For Manager là Học viện đào tạo chuyên sâu thuộc VMP Academy, Coaching Skills cung cấp các giải pháp đào tạo thực chiến về năng lực huấn luyện dành cho quản lý.
Chúng tôi giúp biến nhà quản lý thành những người lãnh đạo khai vấn, có khả năng xây dựng đội ngũ tự chủ, sáng tạo và hiệu suất cao.
Khám phá lộ trình phát triển năng lực lãnh đạo tại: www.coachingskills.vn